DUIKEN in INDONESIË: De natuurwonderen van Indonesië

Azuurblauwe zeeën, parelwitte zandstranden, een overvloed aan uitzonderlijke diersoorten, ongerepte natuur en een variatie aan duizenden eilanden.
De biodiversiteit van Indonesië is de op één na (na Brazilië) meest gevarieerde van de wereld.

Wij geven je graag een overzicht van onze favoriete diertjes en duikplaatsen in Indonesië, maar ook een overzicht van de gevaren die deze archipel genadeloos kan teweegbrengen.

Met iets meer dan zeventienduizend eilanden is Indonesië de grootste eilandenstaat ter wereld. Een aantal van deze eilanden komen regelmatig voor in TOP 10 lijsten van ‘Beste duiklocaties ter wereld’, ‘Beste macro duiken’, ‘Mooiste bestemmingen’, enz. Maar probeer het thuisfront -na herhaaldelijke nieuwsberichten van aardbevingen of tsunami’s- telkens opnieuw maar eens te overtuigen dat wij verzot zijn op deze Indonesische archipel.

‘Papa, Mama, … We gaan in september opnieuw naar Bali’.

Het land van vulkanen

De volledige Indonesische archipel maakt deel uit van de zogenaamde ‘Ring of Fire’ of de Pacifische Ring van Vuur. Dit ringvormig gebied rondom de Grote Oceaan bestaat uit een keten van vulkanen. In Indonesië alleen al bevinden zich meer dan 400 vulkanen. Meer dan 120 ervan zijn nog steeds actief. De meest gekende slapende vulkaan van Indonesië, Gunung Agung op Bali, werd echter sinds november 2017 opnieuw actief. Vulkanen domineren niet alleen het landschap van Indonesië, maar ze beïnvloeden er ook het weer. Op het eilandje Bali worden de wolken komende uit het westen tegengehouden door de piek van Mount Agung. Dit maakt de Westkant van Bali weelderig en groen, terwijl het Oosten meer droog en dor blijft.

De vulkanen van de ‘Ring of Fire’ zorgen voor negentig procent van alle geologische activiteit op aarde. Deze veroorzaakt veelvuldig vulkaanuitbarstingen, zowel aardbevingen als zeebevingen met soms catastrofale gevolgen zoals vloedgolven of tsunami’s. En toch weerhouden deze natuurrampen ons niet om onze zoveelste reis naar Indonesië te boeken?!

‘Zijn jullie zot? Er is nog maar net opnieuw een vulkaanuitbarsting geweest in Indonesië.’

Omdat de grond er enorm vulkanisch is, is de vruchtbaarheid van de bodems er immens groot. Indonesië ligt midden op de evenaar. Mede dankzij de vulkanische bodems, de hoge temperaturen en de overvloedige hoeveelheid neerslag ontplooit zich in Indonesië een ongelooflijke en unieke verscheidenheid aan natuurgebieden. Tevens zijn de iets meer dan zeventienduizend eilanden allemaal gelegen in de Koraaldriehoek.

De Koraaldriehoek (in het engels ‘Coral Triangle’) valt onder de landen Indonesië, Maleisië, Papoea-Nieuw-Guinea, de Filippijnen, de Salomonseilanden en Oost-Timor. Dit gebied is gelegen tussen de Stille en de Indische Oceaan. Deze regio bevat meer dan 75% van alle koraalsoorten op aarde. Met meer dan 3000 soorten vissen, reusachtige walvisachtigen en een grote diversiteit aan ander zeeleven, zoals garnalen, krabbetjes, enz. zijn de duiken er enorm gevarieerd en op zijn minst spectaculair te noemen.

Alle indrukwekkende duiken bij drop-offs (steile wanden), de slope duiken (oever-duiken waarbij je langzaam aan de diepte ingaat) en de drift dives (stromingsduiken waarbij het rif je aan de neus voorbij vliegt) worden één voor één gekenmerkt en omringd door koraalriffen. Maar let op, ook de stromingen in Indonesië kunnen verraderlijk gevaarlijk worden!


Indonesische Doorstroom

Enorme hoeveelheden water verplaatsen zich van de Stille Oceaan via de Indonesische eilandengroep naar de Indische Oceaan. Deze doorstroom van water tussen de verschillende eilandjes brengt enorme stromingen met zich mee. Een fenomeen dat gekend is onder de naam ‘Indonesian Throughflow’ of ITF.

De Indonesische wateren werken eigenlijk als een soort opslagplaats waar het warme water van de Stille Oceaan wordt gemengd met het koude water van de Indische Oceaan. Daarbij staan de tropen bekend om hun korte intense regenbuien. De circulatie en transport van zoet en zout water binnen de Indonesische zeeën worden dus grotendeels mee bepaalt door de moessonregens. Tijdens de moessonovergangen vermindert de ITF-stroming, maar het zijn de sterke stromingen die nu eenmaal zorgen voor veel actie van de grootste dieren in onze oceanen.

De combinatie van deze ITF, de warme vulkanische bodems en de onophoudelijke zonneschijn zorgen voor een enorme aanvoer van plankton. Het is dan ook mede dankzij deze verschijnselen dat de voedselrijke zeeën van Indonesië een enorme rijkheid en verscheidenheid aan biodiversiteit hebben.

‘Mama, Papa? Zijn jullie al een klein beetje overtuigd? Mogen we jullie eens kennis laten maken met enkele van -voor ons- de mooiste natuurgebieden ter wereld?’

Het kleine eilandje Lembeh ligt ten noordoosten van Sulawesi, op ongeveer twee uur rijden van Manado (de hoofdstad van Noord-Sulawesi). Aanvankelijk waren het de prachtige koraalriffen van het Bunaken Nationaal Park die Sulawesi op de kaart hadden gezet. De eilanden Bunaken en Siladen, gelegen aan de noordpunt van Sulawesi, zijn omringd met bossen van harde en zachte koralen. De buitengewone zichtbaarheid (wel tot 40 meter ver) zijn als het ware een broedplaats voor schildpadden, haaien en andere roofdieren.

Lembeh, iets verderop, werd pas wereldberoemd in 2008. Sindsdien wordt de straat van Lembeh gezien als de macro- en critter-duikhoofdstad van de wereld. De duikplaatsen liggen er dicht bij elkaar en zijn te bereiken binnen tien à dertig minuten vaartijd. Een bijzonder kenmerk is dat de zeebodem bedekt is met zwart zand. Lembeh is dus vooral gericht op de liefhebbers van macro- en muckduiken. Muck staat voor rommel. Maar tussen de vaargeul van de haven Bitung en het kleine eilandje Lembeh hebben veel onderwatersoorten zich aangepast om onopgemerkt te blijven. Harige hengelaarsvissen, spookfluitvissen, blauwgeringde octopussen, tot harlekijn- en Colemon garnalen. Bijna alle onderwater critters zijn hier te vinden. Onze tweede plaats (na Anilao, in de Filipijnen) als het gaat over ‘Beste critter-duiken ter wereld’.

Het weer op en rond het eiland wordt er bepaald door de twee seizoenen: de noordwest moesson van december tot maart, en de zuidoost moesson van juni tot oktober. De periodes hiertussen noemt men overgangsperiodes. De noordwest moesson brengt vaak iets meer regen en winden mee dan de zuidoost moesson. Maar dankzij de gunstige ligging van Lembeh zijn wind en regenval er beperkt en kan er het hele jaar door prima worden gedoken. De sterke stromingen die er soms staan kunnen altijd worden vermeden door het kiezen van een duik in een beschutte inham of baai.

Onze favoriete duikstekken : Nudie falls, Nudie Retreat, Police pier, Bianca, TK3
Favoriete onderwaterleven : rhinopias, harige hengelaarsvis, Lembeh zeedraakje
Bezienswaardigheden boven water : haven van Bitung
Favoriete diertje boven water : Tarsius aapje
Beste reisperiode : het hele jaar door

Ten oosten van Java en ten westen van Lombok ligt, ongeveer centraal gelegen in Indonesië, het waarschijnlijk wel bekendste en meest toeristische eilandje Bali. Je vindt er prachtige rijstvelden, tempels en de vulkaan Gunung Agung die met een hoogte van 3.142 meter het landschap domineert. De bewoners zijn er uiterst vriendelijk en enorm gelovig. Het wordt dan ook het ‘land van de goden’ genoemd. Tijdens het regenseizoen worden de duikplaatsen vaak overspoeld met regenwater. Het zicht onder water is dus op zijn best in het droge seizoen. Bali is aanbevolen voor ieder type duiker, van beginners tot zeer ervaren duikers en van beginnende fotografen tot wedstrijdfotografen. Van mooie walldives, wrakduiken tot muckduiken. Het USAT Liberty wrak, gelegen in de Tulamben regio, staat tevens ook in de TOP 10 van ‘Beste wrakduiken’. Voor elk wat wils dus en daarbij zijn de stromingen er immers veel lager dan ergens anders in Indonesië. Het eiland is daarom bijzonder geschikt voor onderwaterfotografen en kent een geweldige variatie tussen klein en groot leven.

Op ongeveer 30 minuten varen vanuit de haven van Sanur op Bali, liggen de eilanden Nusa Penida, Nusa Lembongan en Nusa Ceningan. Dagelijks worden er boottrips georganiseerd vanuit Bali naar deze kleine eilandjes om er te gaan duiken en/of snorkelen. Wij raden een kort verblijf (van 3 à 4 nachten) aan op Lembongan waarin je optimaal van deze eilandjes kan genieten. De hoogtepunten van deze eilanden zijn… de hoge punten. Spectaculaire kliffen steken wel honderd meter boven de zeespiegel uit. De zonsondergangen zijn er dan ook adembenemend mooi. Van augustus tot oktober komen elk jaar opnieuw honderden duikers afgereisd naar de duikplaats Crystal Bay, de juiste plek om de maanvis of Mola Mola te zien. Op de duikplaatsen Manta bay en Manta point kan men bij ondiepe poets-stationnen (ongeveer 10 tot 15 meter diep) onvergetelijke duiken maken met grote mantaroggen. Toch is het wel opletten geblazen bij deze eilandjes. De eilanden zijn enorm gevoelig voor grote deining en zeer sterke stromingen. De stromingen kunnen er à-la-minute veranderen. Een zeer ervaren duikcentrum is er absoluut noodzakelijk.

Onze favoriete duikstekken : Seraya Secret, Noisy, USAT Liberty, Crystal Bay en Manta Point
Favoriete onderwaterleven : Mola Mola, Manta rog, bultkop papegaaivis
Bezienswaardigheden boven water : rijstvelden van Ubud, tempels Ulun Danu, Tanah Lot, watervallen
Favoriete diertje boven water : makaak aap
Beste reisperiode : juni tot en met september

Sinds 1991 staat het Komodo Nationaal park op de werelderfgoedlijst van UNSECO. Het park bestaat uit de drie grotere eilanden Komodo, Padar en Rinca samen met nog 26 kleinere eilandjes. Het eiland Komodo is vooral gekend door de Komodovaraan, wereld’s grootste hagedis. Volwassene exemplaren worden wel tot 3 meter lang, wegen ongeveer 125 kg en halen snelheden van bijna 20 km/u. Een beet van de Komodovaraan brengt zijn prooi in een soort shocktoestand. Eerder werd er aangenomen dat de giftige bacteriën in het speeksel van deze hagedis de dood van zijn slachtoffer zou hebben veroorzaakt. Wees gewaarschuwd als je ze dichtbij wil benaderen. Of… toch maar liever een sterke zoomlens meenemen.

De eilanden van het Komodo Nationaal Park zijn gekend voor hun rotsachtige structuren maar vooral, voor hun zeer sterke en gevaarlijke stromingen. Opwaartse stromingen die je bijna op het rif gooien en spiraalvormige onderstromingen die je in fracties van seconden meesleuren naar 50 of 60 meter diepte zijn er dagelijkse kost.

‘Nee mama, deze stromingen vallen echt wel goed mee. Wij zijn ervaren duikers en bij ons is het steeds … safety first (veiligheid eerst).’

Net zoals op vele andere plaatsen in Indonesië zorgen ook hier de stromingen voor een overvloed aan zeeleven. In de noordelijke gelegen duikplaatsen rond Komodo geniet men vaak van helder warm water. Schildpadden, haaien, adelaarsroggen, dolfijnen, enz. zijn de liefhebbers van het noordelijke deel van Komodo. In het zuiden is het water veel frisser met een sterk verminderde zichtbaarheid. Dit leidt dan weer tot meer voedingstoffen en vergroot de kans op manta’s. Het zuiden is ook ideaal om een aantal rustigere duiken (zo goed als zonder stromingen) te maken en op zoek te gaan naar naaktslakken, de pittoreske dragonet (gevlekte mandarijnvis), en vele andere kleine wezentjes.

Duiken op Komodo doe je best met een liveaboard waarmee zowel de duikplaatsen in het noorden als in het zuiden worden aangedaan. Vergeet niet om een extra wetsuit (shorty) mee te nemen.

Onze favoriete duikstekken : Castle Rock, Labuan Bajo, Manta Alley, Lighthouse
Favoriete onderwaterleven : Gevlekte mandarijnvis, groene zeeschildpad, grijze rifhaai
Bezienswaardigheden boven water : Rinca eiland
Favoriete diertje boven water : komodovaraan
Beste reisperiode : juni tot oktober

De Molukken is een eilandengroep gelegen in het oosten van Indonesië. Deze archipel staat bekend als de ‘provincie van de duizend eilanden’. De Indonesische duiklocatie Ambon, de hoofdstad van de zuid-Molukken, wordt vaak gecombineerd met de nabijgelegen Banda-eilanden. In de Banda zee ligt de diepste oceaantrog van Indonesië. De zee is er maar liefst 6.500 meter diep. De belangrijkste eilanden zijn Banda Besar, Banda Neira en Banda Api. Op deze laatste ligt de actieve vulkaan Gunung Api met een hoogte van 658 meter. En ja hoor, ook hier zijn bijna alle eilanden omringd door prachtige koraalriffen met een grote variatie aan pelagische dieren: napoleon vissen, roggen, tandbaarzen, enz. De duikplaatsen in de Banda zee hebben een spectaculaire topografie met onderzeese grotjes, versierd met zachte koralen..

Het eiland Ambon ligt in het centrale deel van de Molukken en bestaat uit twee schiereilanden, Letimor en Hitoe. Het duiken in Ambon wordt voornamelijk gedaan in de baai van Ambon. De baai van Ambon staat dan weer op nummer 4 in onze TOP 10 van ‘Beste macro duiken’. Ambon is de place-to-be om verschillende kleuren Rhinopiasvissen te spotten. De baai barst van gezonde riffen, maar is ook gekenmerkt door de hoeveelheid vuil (muck) op sommige duikplaatsen.

Onze favoriete duikstekken : The twighlight zone, Pantai Parigi, Airport Jetty, Rhino Point
Favoriete onderwaterleven : Rhinopias, scholen vleermuisvissen, napoleon vis
Bezienswaardigheden boven water : Banda Neira
Favoriete diertje boven water : Onze enige uitzondering! De Psychedelic frogfish onder water
Beste reisperiode : oktober tot april

De Raja Ampat archipel bestaat uit meer dan 1500 eilanden en zijn voor ons misschien wel de nummer één van de beste duikbestemmingen ter wereld. De vier grootste eilanden zijn Misool, Salawati, Batanta en Waigeo. De duiken rond deze eilanden, gelegen ten westen van Nieuw-Guinea, zijn gekend voor het -vaak- kristalheldere water en zijn haaien, mantaroggen, doegongs, enorme scholen vissen, enz. Maar het zijn de spectaculaire ondiepe kleurrijke koraalriffen die een blijvende indruk nalaten. Misool, het tweede grootste eiland van de ‘Four Kings’ of ‘Raja Ampat’, ligt zo’n 150 km ten zuidwesten van Sorong. Duiken rond het gebied van Misool kan worden gedaan door een verblijf op het vasteland, maar de beste manier om de Raja Ampat eilanden te bezoeken is volgens ons toch via een liveaboard. Hiermee zie je niet enkel de schitterende natuur van de kleine verschillende eilandjes in de buurt, maar duik je ook op veel meer verschillende locaties die allemaal wel iets anders te bieden hebben.

Triton Bay ligt ten zuidoosten van Raja Ampat en is aan een opmars bezig. Prachtige koraalriffen op ongewone beperkte dieptes, schitterende muck-duiken, walvishaaien en mantaroggen. Deze baai krijgt stilaan de reputatie dat het vergelijkbaar is met de Raja Ampat eilanden.

Onze favoriete duikstekken : Boo Window, Yanggelo channel
Favoriete onderwaterleven : Wobbegonghaai, ‘Santa Claus’ pygmee zeepaardje, diklipvissen
Bezienswaardigheden boven water : Pianemo Island, Wayag Island
Favoriete diertje boven water : kleurrijke vlinders
Beste reisperiode : oktober tot en met januari

Zoals zo vele andere plaatsen ter wereld, heeft ook West-Papoea zijn eigen nationale mariene park. Met een oppervlakte van iets meer den 14.000 vierkante kilometer is de baai van Cenderawasih trouwens het grootste beschermde gebied van Indonesië. Meer dan duizend vissoorten en ongeveer vijfhonderd verschillende soorten koraal kan men er vinden. Maar de grootste ontdekking die er werd gedaan was in 2008. Een patrouilleteam van het Cenderawasih National Park vonden enkele lokale vissers samen met door hun zelf in elkaar geknutselde drijvende vissersplatformen, de welbekende ‘bagans’. Onder de bagans bevinden zich grote netten die dienen als vangnet, maar welke ook gebruikt worden als drijvende kweekvijvers.

Voor liefhebbers van walvishaaien is de baai van Cenderawasih een unieke aangelegenheid. Dagelijks komen walvishaaien hier een deel van de buit van de lokale vissers opeisen. Sommige liveaboards bieden ‘open dek’ duiken aan. De boot verblijft er een aantal dagen en je kan gaan duiken met deze reusachtige dieren wanneer jij wil.

Cenderawasih Bay wordt ook beschouwd als een gebied binnen de Raja Ampat archipel maar verdient zijn eigen plaatsje in onze lijst van ‘Verbazingwekkende natuurgebieden’.

Onze favoriete duikstekken : kwatisore, boomerang atol
Favoriete onderwaterleven : walvishaai
Bezienswaardigheden boven water : lokale bevolking
Favoriete diertje boven water : paradijsvogel
Beste reisperiode : november tot en met januari



Samenvatting:

De fauna en flora van Indonesië behoort tot de meest gevarieerde in de wereld. In theorie kan je het ganse jaar door naar Indonesië reizen, maar van januari tot april heb je veel meer kans op hevige regenbuien. Zoals hierboven beschreven hangt de beste reistijd af van het gebied dat je wil bezoeken.

‘En papa, mama, … Indonesië ligt inderdaad in een risico gebied. Er zijn vulkaanuitbarstingen en er kunnen sterke stromingen staan. Maar voor ons is er nog zo veel meer te ontdekken in deze geweldige eilandengroep.

En trouwens… volgend jaar gaan we naar de Filipijnen.’